گردشگری غذا از 0 تا 100 جامع و کامل!+آپدیت 2022

گردشگری غذا، امروزه به عنوان یکی از راهکارهای جذب گردشگر در کنار دیگر جاذبه های طبیعی، تفریحی، تاریخی و باستانی کشورها به شمار می رود.

در واقع غذا خوردن نوعی تفریح گروهی بوده و می تواند برای مقاصد گردشگری توسعه به ارمغان بیاورد.

در این مقاله از چیکاد با مرور و بررسی تجربیات جهانی کشورهای پیش رو در این زمینه و پژوهش های صورت گرفته؛ پیشنهادات و راهکارهای اساسی مانند راه اندازی شبکه های تخصصی در حوزه غذا، سرمایه گذاری در حوزه بازاریابی و برندینگ گردشگری غذا و.. ارائه شده که می تواند در توسعه گردشگری غذا نقشی اساسی ایفا کند.

گردشگری غذا چیست؟

غذا از جمله نیازهای فیزیولوژیک اولیه انسانی بوده است. اما رفته رفته از جلوه یک نیاز روزمره گذشته و چهره فرهنگی به خود گرفته است. تمایل به سفر و تجربه طعم منحصر به فرد و واقعی غذاهای بومی به یکی از بزرگ ترین پارادایم های صنعت گردشگری تبدیل شده است.

غذا مجرایی برای ارائه فرهنگ کشور میزبان و آشناسازی گردشگران با سنت ها و هویت غذایی آن کشور است. غذا عامل مهمی در شناخت فرهنگ یک جامعه است.

امتحان کردن یک غذای محلی(مثلا غذای محلی همدان) یک منطقه یا یک کشور بخش ضروری از تجربه گردشگر است، چرا که هم به عنوان یک فعالیت فرهنگی و هم به عنوان سرگرمی محسوب می­شود. بنابراین غذا بخش قابل ملاحظه جاذبه یک مقصد را تشکیل می­دهد.

ارتباط غذا با گردشگری یک ارتباط بی چون و چرا است. زیرا همه گردشگران مجبورند چند نوع غذا را در طول سفرشان بخورند.

 امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و دارای ویژگی های بارز و منحصر به فرد، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است.

این صنعت دربردارنده تمامی پدیده ها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، دولت ها و جوامع میزبان، در فرایند جذب و پذیرایی از گردشگران است.

گردشگری غذا در ایران

کشور ایران به دلیل دارا بودن قومیت های مختلف با فرهنگ ها و هویت های غذایی متنوع می ­تواند مقصد بسیار جذابی برای گردشگران باشد.

در ایران نیز با توجه به تنوع آب و هوایی و اقوام، مواد غذایی متفاوت و روش های مختلفی در تهیه غذا دیده می­ شود.

این تنوع غذایی یا در زندگی روزمره و یا در مناسبت های خاصی مانند نوروز، توجه گردشگران را جلب می­ کند. دلمه برگ مو، دلمه بادمجان، سوپ قلم، کله پاچه، آلبالو پلو، خورشت فسنجان، خورش ریواس، ترشی انبه و انواع نوشیدنی های سرد و گرم ممکن است برای یک ایرانی عادی باشد اما برای گردشگران خارجی جذاب است.

به همین منظور در این مقاله به بررسی تجربیات جهانی کشورها و محققین خارجی جهت ارائه راهکارهایی برای توسعه گردشگری غذا در ایران می پردازیم.

گردشگران غذا

گردشگران آشپزی (همچنین به عنوان غذاگر شناخته می شوند) به دنبال یک تجربه واقعی و به یاد ماندنی هستند که با نقشی که مواد غذایی در آن بازی می کند، تقویت می شود.

غذاگر(foodie) کسی است که علاقه زیادی به غذا و نوشیدنی دارد و هدف اصلی آن جستجو کردن تجربیات جدید است نه صرفا غذا خوردن به خاطر گرسنگی. یک غذاگر طعم و مزه و عطر غذاها و نوشیدنی های خاص را امتحان می کند.

هدف نهایی از گردشگری آشپزی، آموزش گردشگران در مورد منطقه محلی، کسب اطلاعات در مورد روندهای غذایی محلی، روش های آشپزی و تاریخ غذا است.

موانع  بر سر راه  جهت  توسعه گردشگری غذا در  ایران

باتوجه به نقاط ضعف ایران در گسترش گردشگری  به ویژه ارائه خدمات غذا، با وجود ظرفیت های فراوان کشور، در این خصوص کار زیادی انجام  نشده است و اینکه برخی گردشگران برای شرکت در نمایشگاه های ملی یا بین المللی ایران به این کشور سفر کنند، در برنامه ریزی تورگردان ها  گنجانده  نشده است.

نبود اطلاعات کافی از عادت های غذایی گردشگران ورودی  به کشور  باعث  شده است  ارائه  غذا  در رستوران ها و هتل های کشور تنها  به کباب  ایرانی  یا  برخی غذاهای تکراری  محدود  شود.

کسب سود بیشتر از بسته های سفر و وجود مشکلات اقتصادی را از دلایل عمده گنجانده نشدن غذاهای سنتی کشور در بسته های غذایی ارائه شده از سوی شرکت های ارائه دهنده خدمات گردشگری یا  تورگردان ها است.

به کار نگرفتن آشپزهای ماهر و آموزش دیده

امروزه در کشور ما برای آموزش آشپزی، فقط پخت غذا را آموزش می دهند در حالی که اندازه و تزیین غذا و استفاده از ظروف مناسب که اشتها آور باشد و نوع سرو غذا یا نوشیدنی یکی از نکات مهم در آموزش آشپزی است.

بارها مشاهد شده که مثلا هتلی دارای چهار رستوران است، اما عملا منوی این رستوران ها چندان تفاوتی باهم ندارند.

بیشترین تفاوت این رستوران ها هم در دکوراسیون و ظاهر آن ها است نه در منوی غذای آن ها. در صورتی که در یک هتل بین المللی که دارای چندین رستوران است.

یک رستوران اصلی وجود دارد و غذاهای بومی آن کشور را سرو می کند و رستوران هاس دیگر با منوها و قیمت های متفاوت به پذیرایی از مهمانان می پردازند.

بیشتربخوانید: بهترین کافه های استانبول

پذیرایی در رستوران ها اندیشه دست اندرکاران و مدیران را به خود مشغول نمی کند و برای پذیرایی و جلب و جذب مشتری به ندرت از ترکیب جدید یا روش تازه استفاده می کنند.

مدیران رستوران ها اغلب مطالعه ای در نوع و تزئین غذا ها ندارند که چه نوع غذاهایی را می توانند روزانه در منو بگنجانند و متوجه شوند که استقبال چگونه بوده است. اصولا مدیران هتل و رستوران ها هرگز برای پیشرفت تحقیق نمی کنند.

انواع گردشگران غذا

گردشگران خوشخوراک:  این افراد به رستورانها یا نوشیدنی فروشی های بسیار گرانقیمت یا معتبر می روند.

گردشگران خوردوخوراک/ آشپزی: این گروه به مسائل گسترده تر چون فرهنگ و چشم اندازی علاقه مندند که غذا و نوشیدنی در آن بستر تهیه می شود.

گردشگران خوراک پرداز:  این دسته به سبک آشپزی خاصی از یک کشور یا منطقه  علاقه مندند.

در واقع می توان استدلال کرد که گردشگران غذا به طور متوسط از سایر گردشگران متمول تر و فرهیخته ترند. الیس و همکاران (2018) اظهار داشتند که اهمیت گردشگری مواد غذایی در تجربه فیزیکی و حسی ناشی از تمایل به تعامل با غذاهای محلی نهفته است.

هدف نهایی از گردشگری آشپزی، آموزش گردشگران در مورد منطقه محلی، کسب اطلاعات در مورد روندهای غذایی محلی، روهای آشپزی و تاریخ غذا است.

سیم (2009) بیان کرده است که مواد غذایی محلی، به علت میل افراد به تجربه اصالت مقصد، تأثیر مهمی در ایجاد تجربه ای پایدار برای گردشگر دارند و با توجه به استدلال های انجام شده اینگونه بیان می کند که غذاهای محلی،  به طور بالقوه، باعث افزایش بازدیدکنندگان یک منطقه و ارتباط آنان با فرهنگ آن منطقه می ­شود.

رند و هت (2006) مؤلفه های کلیدی، چارچوب و ابزارهای ارزیابی گردشگری غذا را، به عنوان عنصری برای بازاریابی مقصد گردشگری  بررسی کرده و دستورالعمل ها و توصیه هایی برای توسعه، بسته بندی و بازاریابی مواد غذایی محلی و منطقه ای ارئه  داده اند.  این دو محقق ادعا می کنند که گردشگری غذا به طور فزاینده ای در موارد زیر مؤثر است:

• به رسمیت شناخته شدن مقصد و فرهنگ آن منطقه
• ارتقای گردشگری منطقه ای
• رقابت در بازاریابی مقصد
• جهانی شدن

بیشتر بخوانید: گیمیفیکیشن در گردشگری چیست؟

تجربیات جهانی کشورها از گردشگری غذا

مصر:

کشور مصر با راه اندازی اولین شبکه اختصاصی ماهواره ای ویژه آشپزی به ترویج و آموزش فرهنگ غذایی در این کشور پرداخته و کمک شایانی در زمینه آشپزی کرده است. این شبکه با حضور سرآشپزان و آشپزان معروف مصری صورت می گیرد که به آموزش غذاهای مختلف جهان می ­پردازند.

این کشور با اتخاذ این راهکارها علاوه بر شناساندن فرهنگ غذایی محلی و بومی خود به سراسر جهان موجب تحریک و ایجاد انگیزه در گردشگران برای سفر به این کشور می شود. کشور مصر در ماه رمضان جشنواره غذایی برپا می ­کند که موجب می شود بسیاری از گردشگران از نقاط دیگر برای لذت بردن از تنوع غذایی ­بومی، محلی و منحصر به فرد به این کشور در طول ماه رمضان سفر کنند.

یونان:

گردشگری وابسته به غذا تنها در صرف غذا خلاصه نمی ­شود بلکه شامل طیف گسترده ای از عناصر مانند: محصولات کشاورزی، سنت ها و فرهنگ ها، استعداد و همچنین نوشیدنی ها و خلاقیت کسانی که آنها را آماده می ­کنند.

ویژگی بارز غذاهای یونانی که آن را از غذاهای کشورهای دیگر متمایز می کند سادگی آماده سازی مواد غذایی، طعم و مزه و وجود سر آشپزهای خلاق، جوان، پر شور است که با بکارگیری روش های متنوع و جدید باعث محبوب شدن غذاهای یونانی در بین دیگر کشورها شده است.

 یونان بخشی از سرمایه گذاری خود را به بازاریابی در زمینه گردشگری غذایی اختصاص داده است که از طریق ایجاد یک برند و نام تجاری که وابسته به غذا و پخت و پز است سعی در شناساندن کشور خود در میان کشورهای دیگر دارد.

مالزی:

مالزی کشوری چند قومیتی و چند فرهنگی است و این تنوع فرهنگی موجب شکل گیری تنوع غذایی در این کشور شده است.

در سال 1980 گردشگری این کشور رشد خود را آغاز کرده است و پیشرفت چشمگیری در آشپزی چند فرهنگی و ارائه یک تجربه فرهنگی وابسته به غذا داشته است که از طریق ایجاد یک برند و نام تجاری که وابسته به غذا و پخت و پز است سعی در شناساندن کشور خود درمیان کشورهای دیگر و کسب سود و درآمد دارد.

 یکی از ویژگی های برجسته در کشور مالزی وجود خیابان های غذا (فود استریت) است که در این راستا دولت این امکان را به برخی از شهرهای مالزی داده است که به توسعه غذا در خیابان ها بپردازند.

در واقع مواد غذایی خیابانی به عنوان یک فرهنگ محلی و جاذبه گردشگری این کشور محسوب می­شود.

 دسترسی به غذاهای حلال یکی از معیارهای اصلی گردشگران مسلمان برای انتخاب مقصد گردشگری است. که در این راستا غذا در سرتاسر شبه جزیره مالزی و رستوران های موجود در آن به استثنای رستوران های چینی و هندی حلال است.

که دسترسی راحت وآسان به این غذاها یکی از ویژگی های کشور مالزی است.

تحقیقات انجام شده در سال 2012 حاکی از این است که کشور مالزی یکی از سه مقصد برتر و ارجح برای گردشگران و مسافران مسلمان است که طبق آمار ثبت شده، حدود 3/6 میلیون نفر از گردشگران ورودی این کشور، از کشورهای مسلمان مانند:  اندونزی، برونئی و غیره بوده است.

هنگ کنگ:

کشور هنگ کنگ در میان سایر کشورها به عنوان “بهشت غذا” لقب گرفته است که در واقع کلید صنعت گردشگری آن محسوب می ­شود.

در نتیجه تمرکز اصلی هنگ کنک بر روی فعالیت تبلیغاتی گردشگری غذا است که بازاریابی این صنعت “سرمایه غذایی آسیا”را اتخاذ کرده است که در آن انواع غنی از مواد غذایی و فرهنگ آن به عنوان یکی از جاذبه های کلیدی عمل می ­کند.

این”دولت-شهر “همچنین سیاست های خاصی به عنوان ترویج آشپزی ایجاد کرده است. از دیگر ویژگی های بارز این کشور دسترسی به غذاهای حلال در رستورانها برای مسلمانان است.

نتیجه گیری و پیشنهادات کاربردی

غذا به عنوان استعاره ای  برای ساخت و بیان قومیت و هویت فرهنگی عمل می کند و ما انسان ها غذا و خوراکی را به آیین ها، نمادها و سیستم های اعتقادی از منظر انسان شناسی فرهنگی یا مطالعات غذایی انسان شناسی متصل می کنیم.

گردشگری غذا یکی از بهترین جایگزین های گردشگری انبوه در ایران و عاملی کلیدی در توسعه شهری و روستایی است، در این میان کشورهای مختلفی مانند مصر، مالزی و.. از آن استفاده کرده اند.

با توجه به یافته های تحقیقات  بایستی با رعایت تمهیداتی این شناسه گردشگری توسط مسئولین و بخش خصوصی مربوطه حفظ گردد.

در غیر این صورت یکی از زیباترین جاذبه های میراث فرهنگی کشور از بین خواهد رفت.  لذا برای حفظ این میراث کهن و نیز توسعه گردشگری منطقه راهکارهای ذیل که منطبق بر تجربیات جهانی کشورهای مورد مطالعه در مقاله  پیشنهاد می شود:

• با توجه به تجربه کشور مصر می توان شبکه ماهواره ای تخصصی در زمینه گردشگری غذا و آموزش غذاهای سنتی شهرهای ایران راه اندازی کرد.
• با توجه به تجربه کشور هنگ کنگ می توان غذاهای اقوام و مذاهب مختلف در رستوران های تمامی شهرها در دسترس قرار داد.
• می توان در خیابان های کلیدی به صورت مستقیم غذاهای مختلف را رو کرد و از تجربیات مالزی در این زمینه کمک گرفت
• همانند یونان بر روی بازاریابی و برندسازی در جهت توسعه گردشگر غذا سرماه گذاری شود.
• ساخت و پخش برنامه های تبلیغاتی در مورد گردشگری غذا و جاذبه های آن در شبکه های ماهواره ای و دیجیتال
• حضور در نمایشگاه های ملی و بین المللی و برگزاری فستیوال های منظم سالانه با همکاری برندهای مطرح حوزه مواد غذایی