گردشگری خلاق تحولی نوین در صنعت گردشگری نسل 4.0
در عصر حاضر به توجه صنعت گردشگری به عنوان منجی روز مرگی و خستگی انسان ها تعریف می شود و روندها و گزارشات موجود حاکی از آن است که صنعت گردشگری خلاق روز به روز بزرگتر می شود و این صنعت از گردشگری انبوه به سمت گردشگری خلاق حرکت می کند تا بتواند به بهترین وجه ممکن هم به مفاهیم توسعه پایدار توجه کند و هم به کسالت و روز مرگی مردم این عصر کمک کند.
در واقع ما امروزه در شرایطی هستیم که که گردشگری خلاق بیش از هر وقت دیگری می تواند در خلق تجربه سفر مناسب و کسب بیشینه مطلوبیت به صنعت گردشگری کمک کند به همین خاطر با قاطعیت می توان گفت یکی از ارکان مهم صنعت گردشگری در آینده گردشگری خلاق است.
گردشگری خلاق چیست؟
گردشگری خلاق به اقدامات خلاقانه‌ای گفته می‌شود که در مکان‌های گردشگری به منظور جذب هرچه بیشتر گردشگران مختلف انجام می‌شوند. به‌طور کلی ایجاد شرایط جدید در حوزه‌های مختلف را میتوان گردشگری خلاق نامگذاری کرد.
ریچارد‌و ویلسون بیان می کنند که گردشگری خلاق، گردشگران را عمیقاً در چشم انداز فرهنگی مقصد درگیر می سازد؛ به گونه ای که آنان در فعالیت های گوناگون آن مقصد از قبیل صنایع دستی،آشپزی، هنر و سایر‌فعالیت های خلاقانه مشارکت می کنند.
بدین ترتیب‌فرصت های جدیدی برای یادگیری مهارت های جدید و برقراری پیوند نزدیک میان گردشگران و مردم محلی و میراث فرهنگی آن ها پدید می آید.
در واقع گردشگری خلاق شکل پایداری از است که که فرصت توسعه ظرفیت های خلاقانه را از طریق مشارکت فعال و تجارب یادگیری خاص یک مقصد گردشگری را فراهم می سازد.
بر اساس همین تعارف و مبتنی بر مفاهیم اقتصاد تجربه این نوع گردشگری، گردشگر مشتری یا مصرف کننده نامیده نمی شود بلکه از آن تحت عنوان مهمان و شهروند نام برده می شود.
اهمیت گردشگری خلاق
گردشگری خلاق می‌تواند طیف وسیعی از فعالیت‌ها را در بر بگیرد. از آموزش صنایع دستی محلی، کاشی کاری، کوزه‌گری، ساخت خانه زیست‌بوم سازگار، نقاشی، پخت وپز، موسیقی و عبور از مسیرهای باستانی و برگزاری فستیوال‌های مختلف تا تورهای آشنایی با تکنولوژی و فناوری‌های پیشرفته. پایداری، تمایز و شرکت فعالانه هسته مفهوم گردشگری خلاق را تشکیل می‌دهند.
پایداری اجتماعی- فرهنگی و زیست‌محیطی همچون دستاوردهای اقتصادی و مالی مورد توجه قرار می‌گیرد و پروژه‌های خلاقانه هر ناحیه مخصوص همان ناحیه هستند، بنابراین نمی‌توانند در هیچ جای دیگر به همان ترتیب بازتولید شوند.
ما در نسل سوم گردشگری با گردشگرانی مواجه خواهیم بود که از مرز دیدار صرف آثار تاریخی و طبیعی فراتر رفته‌اند و با حضور در بطن جامعه مقصد، به درک عمیق‌تری از آن نائل خواهند شد.
در گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری چنین مطرح شده که در پژوهش‌های آینده گردشگری باید متوجه باشیم گردشگران فرهیخته تر خواهند شد و به میزان بیشتری جویای آگاهی‌های جدید و سرمایه‌های فرهنگی خواهند بود.
آنها همچنین جویای معنای بیشتری از زندگی خویش بوده در تجارب شخصی خواهان اصالت بیشتری خواهند بود. مسلم است هرچه گردشگر خلاق تعامل بیشتری با محیط و مقصد خلاق داشته باشد، گردشگری خلاق در عالی ترین شکل خود محقق می شود.
چرا که در گردشگری خلاق به سمت بیشینه کردن تجربه حرکت می کند و این چیزی است که در اقتصاد تجربه کسب وکارها را به سمت خلق مزیت رقابتی پایدار سوق دهد.
ویژگی گردشگری مبتنی بر خلاقیت
گردشگری مبتنی بر خلاقیت، منعطف‌تر از گردشگری فرهنگی است. در گردشگری خلاق به دارایی های فیزیکی نیازی نیست.
به این معنی که مواد خام گردشگری خلاق باید توسط گردشگران ساخته شوند. خرید صنایع دستی که گردشگر خود در تولید آن دخیل بوده و خوردن غذایی که گردشگر پخته، نسبت به نسل اول و دوم گردشگری، که گردشگر مصرف کننده صرف بود، با ارزش تر خواهد بود.
چرا که خلاقیت به طور بالقوه، به آسانی می‌تواند به خاطر کم‌یابی اش ارزش آفرینی کند. خلاقیت در بین مردم کم است، در حالی به لطف گسترش مفهوم “فرهنگ”، محصولات فرهنگی سنتی در همه جا حاضر هستند. از آن جایی که خلاقیت یک فرآیند است، منابع خلاقیت پایدارتر از محصولات فرهنگی ملموس هستند.
در حالی که منابع فرهنگی فیزیکی، مثل موزه ها، امکان تخریب و نابودی دارند، اما منابع خلاق قابل تجدید هستند. اجرای هنری و آثار هنری می تواند امروز تقریبا در هر نقطه، بدون نیاز به زیرساخت های بسیار ساخته شوند.
خلاقیت شامل ارزش آفرینی نیز می‌باشد. صاحبان و مدیران اقامتگاه های بومگردی می توانند اشیا و چیزهایی که برای ما هیچ اهمیتی نداشته اند و یا کمتر به آن توجه شده است را با ارزش تر کنند.
شبکه شهرهای خلاق
یکی از پروژه های یونسکو که به منظور همکاری و ماموریت مشترک برای توسعه تنوع فرهنگی و پایداری شهری برنامه شبکه شهرهای خلاق است، که به این وسیله به سمت توسعه اقتصادی، توسعه پایدار و توسعه ارزش های فرهنگی و جهانی شدن شهر ها کمک کند و از شهر ها تحت عنوان شهر خلاق نام ببرد.
شبکه شهرهای خلاق در سال ۲۰۰۴ توسط یونسکو پایه گذاری شد و هم اکنون ۱۱۶ شهر عضو آن هستند و خلاقیت مردم را در کنار صنایع دستی، طراحی و معماری، رسانه، موسیقی و غذا به عنوان شاخصه های شهر خلاق اعلام کرد.
مدیر کل یونسکو در بیانیه ای در رابطه با لیست امسال گفت: شبکه شهرهای خلاق یونسکو یک پتانسیل عظیم است تا نشان دهد فرهنگ تاثیر زیادی روی پیشرفت شهر ها دارد.
شهر خلاق جایی است که احترام هنر، به دلیل اهمیت زیبایی شناختی آن و توانایی اش برای پرورش قوه ادراک و ارتباطات است؛ جایی که تنوع فرهنگی غنیمت شمرده شده و بیان خلاقیت به هر شکلی مورد تشویق قرار می گیرد.
افراد می توانند در زندگی روزمره خود از فعالیت های خلاق بهره ببرند ایجاد «شبکه شهرهای خلاق» یکی از پروژه های یونسکو به منظور همکاری و ماموریت مشترک برای توسعه تنوع فرهنگی و پایداری شهری است.
هدف این شبکه توسعه همکاری های بین المللی بین شهرها و تشویق آنها به توسعه همکاری های مشترک در خط عنوان می شود.
از این طریق هم به توسعه اقتصادی، توسعه پایدار و فرهنگ و توسعه اولویت جهانی یونسکو برای مفاهیم شهرها کمک می شود و هم مانایی و پایداری فرهنگ شهرها و ترویج سبک زندگی آنها را به دنبال دارد..
تا به این لحظه سه شهر استراتژیک رشت، اصفهان و مریوان به عنوان شهر های خلاق، به دلایل سلیقه و تنوع در غذا و صنایع دستی از طرف یونسکو انتخاب شده است.
مزایای گردشگری خلاق و شبکه شهرهای خلاق
شاید اصلی‌ترین مزیت حضور در این شبکه را بتوان در افزایش آگاهی جهانی از ویژگی‌های منحصر به فرد هر یک از این شهرها دانست. این آگاهی اگر در مسیر درست هدایت شود، در نهایت می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری بر ویژگی منحصر به فرد این شهرها، استفاده بهینه از سرمایه‌های انسانی، رونق گردشگری و افزایش شمار گردشگران بین‌المللی و در نهایت رونق اقتصادی و فرهنگی این شهرها بیانجامد.
تاثیر روندها در گردشگری خلاق
روندهای مختلف بر هم افزایی بین صنایع و گردشگری خلاق تاثیر می گذارند و پیامدهایی را در حوزه سیاست گذاری در پی خواهند داشت. از جمله این پیامدها می توان به نقش رو به رشد واسطه های خلاق، ظهور اقتصاد مشارکتی و گردشگری رابطه ای و توسعه فضاهای گردشگری جدید اشاره کرد.
تثبیت جریان های جهانی دانش در مکان های مختلف به نقش افراد یا سازمان هایی بستگی دارد که به عنوان واسطه بین شبکه ها یا گروه های مختلف مصرف کنندگان و تولید کنندگان عمل می کنند. شبکه ها مهمترین مجاری انتقال دانش،ایده های جدید و نوآوری در صنایع خلاق هستند (پاتز و همکاران ۲۰۰۸).
به عنوان مثال، نفوذ رو به رشد وبلاگ های مرتبط با سفر نشان دهنده این واقعیت است که شرکت های مسافرتی و مقاصد به منظور ترویج و جایگاه یابی محصولات خود به طور فعال از وبلاگ نویسان بهره می برند؛ بنابراین می توان گفت که این واسطه های خلاق نقش مهمی در هدایت مصرف کنندگان به سوی مکان ها و تجارب خاص دارند.
اثر تکاثری وبلاگ ها به احتمال زیاد بسیار بیشتر از پیشنهادات شفاهی است.اقتصاد مشارکتی که توسط دنیای اینترنت تقویت می شود پیامد های فراوانی بر بعد گردشگری خلاق و رابطه بین صنایع خلاق و سفر خواهد داشت.
در این خصوص،محتوای ایجاد شده توسط کاربران از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد .کاربرد وب نسل سوم یا اینترنت تلفن همراه در حوزه گردشگری به مراتب بیشتر است. به گونه ای که افراد برای رزرو از تبلت یا تلفن های هوشمند استفاده می کنند.
تحولات اقتصادی مانند فناوری، دستاورد هایی بیش از دانش فنی به ارمغان آورده و این تحولات نیازمند زیر ساخت ها، مدل های کسب و کار و هنجارهای فرهنگی جدید هستند.
ویژگی ها و مزایای گردشگری خلاق
گردشگری خلاق به عنوان نسل جدید گردشگری در بخش ها و قسمت های مختلف گردشگری و سایر صنایع و حوزه های دیگر رو دست خوش تغییرات می کند از طرف دیگر مزایای مختلفی دارد که برای آژانس ها، اقامتگاه های گردشگری می تواند مفید واقع شود .
از مهمترین دلایلی که کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند پیاده سازی گردشگری خلاق می تواند به وجود اورد و صنعت گردشگری را از ان منتفع کند به شرح ذیل است:
- افزایش رضایت گردشگران و خلق تجربه ی متفاوت
- شکلی نوین از آموزش همراه با تفریح و سرگرمی
- افزودن بر ارزش مادی دارایی های فرهنگی و خلاقانه
- افزودن نشاط و زیبایی به مقاصد گردشگری و کمک به بقا و پایداری منطقه
- ابزاری برای تقویت هویت و تشخص منطقه
توسعه فراورده و تجارب گردشگری و کمک به احیای فراورده ها
مرتبط ساختن صنایع خلاق با گردشگری می‌تواند تقاضا را افزایش داده، ابتکار در گردشگری را برانگیزد و محصولات گردشگری را دوئباره احیا کند توسعه اشکال جدید گردشگری خلاق بخش‌های خلاق مختلف را درگیر کرده و تکنولوژی‌های جدید را به کار می‌گیرد.
در حال حاضر در کشورهایی که گردشگری در آنها پویاست، منابع و جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی به حد اشباح رسیده و برنامه ریزان این صنعت به دنبال ایجاد جاذبه‌های نوین گردشگری هستند تا بتواند پاسخگوی تقاضای زیاد این بازار در حال گسترش باشد.
در چنین شرایطی صنعت گردشگری به عرصه‌ای پویا برای خلاقیت و ابتکار متخصصانی تبدیل شده که به صورت‌های مختلف مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند.
این متخصصان با داشتن فضایی مناسب در حوزه گردشگری توانسته‌اند به ابتکارات و نوآوری‌هایی دست یابند، که نه تنها برای این صنعت، بلکه برای تحول و پیشرفت جامعه جهانی مفید بوده است.
نو آوری‌ها و ابتکارات همچنین سبب بالا رفتن رقابت میان مقاصد مختلف گردشگری برای افزایش گردشگرانشان شده است.
افزایش رقابت میان مقاصد گردشگری سبب بالا رفتن کیفیت خدمات و کالای گردشگری شده و به افزایش منافع اقتصادی مردم بومی می‌انجامد.
در این خصوص بسیاری از کشورهای پیشرو اقدام به ایجاد سازمان یا بخشی با عنوان گردشگری مبتکرانه کرده‌اند تا از طریق آن بتوانند به حمایت از ایده‌های جدید و کسب و کارهای خلاقانه کوچک بپردازند.
ماموریت اصلی این سازمان‌ها و بخش‌ها، رسیدن به اهدافی چون افزایش مدت زمان اقامت گردشگران، توسعه بازارهای جدید گردشگری، بهبود کیفیت تجربیات گردشگران و جذب گردشگران مسولیت پذیرتر عنوان شده است.
اینترنت و گردشگری خلاق
این چنین نوآوری های خلاقانه ای به بازسازی دوباره سفر نیاز دارد. این بازسازی نیازمند تغیر از زنجیره های سنتی ارزش به سوی «ارزش وب» گسترده و با مقیاس انتشار بزرگتر است.
این ارزش نه تنها عرضه کنندگان سفر، بلکه مصرف کنندگان، ساکنین و دیگر افراد غیر مرتبط با سفر را نیز در فرآیند ایجاد تجربه در بر می گیرد. درحال حاضر چنین نظام های مشترکی در گردشگری به کار می روند.
به عنوان مثال،توسعه برنامه ی «به پاریس خوش آمدید»این مکان ها به منظور ایجاد نوآوری طراحی شده اندو کار افرینان خلاق و گردشگران را به منظور توسعه تجارب خلاق جدید گرد هم می آورند.
رشد اینترنت و رسانه های جدید ،تماس مستقیم بین گردشگران و میزبان را فراهم می سازد،پدیده ای که امروزه گردشگری رابطه ای نامیده می شود؛تجاربی که به گردشگری و گردشگری خلاق اجازه می دهد تا مانند یک فرد از جامعه میزبان زندگی کند و بسیاری از تماس های مستقیم را تسهیل می سازد.
بسیاری از این فعالیت ها توسط واسطه های صنایع خلاق شکل می گیرند و گردشگری را با خلاقیت جامعه محلی آشنا می سازند.
به عنوان مثال، تارنمای نکتار و پالس رهنمود هایی را ارائه می دهد که گردشگر را به «نیمه گم شده خود» از جامعه محلی در شهر های سراسر دنیا پیوند می دهد،در حالی که پلاس وتن برلین فرصت را برای گشت و گذار با افراد محلی در محله های پایتخت آلمان فراهم می سازد.
اقامتگاه های بومگردی و بازار گردشگری خلاق در ایران
اقامتگاه های بومگردی در دهه ۸۰ شمسی توسط مازیار آل داوود وارد صنعت گردشگری ایران شد، اتفاقی که باعث رشد گردشگری روستایی گردید.
در واقع میتوان گفت اقامتگاه های بومگردی، تجربه ای تازه برای گردشگر است، برای لمس زیبایی های فرهنگ جوامع محلی و درک آن از نزدیک.
اقامتگاه های بومگردی به دلیل تاثیری که بر توسعه روستایی، توسعه پایدار گردشگری و ارتقای وضعیت اقتصادی جوامع محلی دارند؛ حائز اهمیت هستند. به همین دلیل شناسایی عوامل موثر بر رشد و افزایش فروش خدمات اقامتگاه ها می‌تواند در توسعه اقتصادی روستاها موثر واقع شود و در این میان گردشگری خلاق نیز یکی از عوامل تمایز اقامتگاه‌ها محسوب می‌شود.
مفاهیم گردشگری خلاق و گردشگری فرهنگی اشتراکات زیادی دارند و هر دو از فرهنگ به عنوان اساس و پایه استفاده می‌کنند.
تفاوت اصلی بین گردشگری خلاق و گردشگری فرهنگی این است که در گردشگری فرهنگی گروه‌های گردشگران با یک راهنما مسافرت می‌کنند که در مورد فرهنگ و آداب و رسوم مقصد گردشگری به آنها توضیحاتی ارائه می‌دهد، در حالی که در گردشگری خلاق، افراد به صورت فعال در مورد اطرافشان یاد می‌گیرند و همیشه به دنبال کسب تجارب بیشتر برای ارتقای مهارت های فردی هستند.
گردشگران برای رسیدن به تجاربی ناب، با افراد محلی ارتباط برقرار می کنند و در فرهنگ منطقه درگیر می شوند.
گردشگری خلاق در اقامتگاه های بومگردی فرصت مناسبی برای لمس مستقیم فرهنگ روستایی است. لمس فرهنگ می تواند از تجربه شیر دوشی و یا بردن حیوانات به چراگاه، پختن نان محلی و یا انجام بازی های محلی همراه کودکان گرفته تا درست کردن صنایع دستی های مخصوص منطقه و همراهی با صنعتگران روستا باشد.
تجربه ساخت صنایع دستی تجربه ای کم نظیر برای گردشگران است که پس از اتمام می توانند محصول تولید شده را با خود به عنوان سوغات همراه ببرند.
شهرهایی متفاوت
شبکه شهرهای خلاق یونسکو، دربردارنده ۷ حوزه گوناگون در زمینه تنوع و خلاقیت است. این حوزه‌ها عبارتند از: صنایع دستی و هنرهای بومی، طراحی، فیلم، غذا، ادبیات، هنرهای رسانه‌ای و موسیقی
این شبکه که در سال ۲۰۰۴ میلادی شکل گرفت، در حال حاضر ۱۱۶ شهر را در خود جای داده است.
هدف از تاسیس این شبکه، سوق دادن شهرهای عضو به افزایش همکاری‌های بین‌المللی به منظور توجه بیشتر به خلاقیت به عنوان ابزاری در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری و نیز رونق فرهنگی و اجتماعی آنهاست.
تا اینجا به تبین اهمیت موضوع و دلایل ورود به گردشگری خلاق پرداخته شد در قسمت بعد از پیاده سازی و اجرا خواهم گفت و نمونه های عملی از پیاده سازی گردشگری خلاق در کشورهای دیگر نشان خواهم داد.
نمونه هایی از گردشگری خلاق
شهرهای خلاق غذا
در فهرست اعلام شده از سوی یونسکو، نام ۱۰ شهر به عنوان شهرهای خلاق غذا به چشم می‌خورد. علاوه بر رشت، شهرهای «بلم» (برزیل)، «برگن» (نروژ)، «برگوس» (اسپانیا)، «دنیا: (اسپانیا)، «انسنادا» (مکزیک)، «گازی آنتپ» (ترکیه)، «پارما» (ایتالیا)، «پوکت» (تایلند) و نیز «تاکسان» (ایالات متحده) در این فهرست جدید حضور دارند.
هر یک از این شهرها به خاطر تنوع غذایی که بیشتر به خاطر سابقه کهن فرهنگی آنها شکل گرفته، در این فهرست جای گرفته‌اند.
البته پیش از این نیز ۸ شهر دیگر در این فهرست جای داشتند. گفتنی است شهر «پوپایان» در کلمبیا، نخستین شهر جهان بود که در فهرست شهرهای خلاق دنیا جای گرفت.
در ایران هم تاکنون شهرهای رشت،اصفهان و مریوان در این لیست قرار گرفته اند که در ادامه آن ها را مورد بررسی قرار می دهیم.
گردشگری خلاق و غذا
اساساً در بحث گردشگری هر آن چه که می تواند برای گردشگری تجربه سفر مناسب و بهینه ای را خلق و به گردشگر این اجازه را بدهد که که به صورت شخصی درگیر فرایند تجربه شود پتانسیل استفاده از آن در گردشگری خلاق وجود دارد.
در واقع گردشگری غذا مدت هاست جای خود را بین انواع مدل های گردشگری باز کرده است. کشور پرو از همین راه درآمدی میلیارد دلاری داشته و مالزی نیز این نوع گردشگری را با تخمین جذب ۳۶ میلیون گردشگر تا سال ۲۰۲۰ در برنامه های پیش روی خود قرار داده است.
غذا می تواند موجب ایجاد احساس دوستی و تقویت ارتباط بین فرهنگی و بین نسل ها و عامل کلیدی برای توسعه پایدار شهری و روستایی و رفاه اقتصادی باشد، به علاوه شهر خلاق خوراکی ها ضامنی برای حمایت از کشاورزی منطقه است.
به گزارش CHN، گیلان از نظر تنوع غذاهای محلی نخستین استان ایران است. ۱۷۰ غذای محلی در گیلان پخت می‌شود. میرزاقاسمی، ترش تره، ماهی فویج، باقلاقاتوق، فسنجان، اناربیج، کولی غورابیج، سیر قلیه، گل در چمن و کال کباب از مهمترین غذهای محلی گیلان است.
به عقیده کارشناسان آب و هوای مساعد و خاک مرغوب گیلان، آمادگی پرورش انواع خوراکی‌های طبیعی شامل: صیفی‌جات، میوه‌ها، حبوبات و غیره علت اصلی متنوع بودن غذاهای محلی گیلان است. مرغ ترش، اناربیج، میرزاقاسمی، باقلاقاتوق و زیتون پرورده غذای محلی است که در نوبت ثبت ملی است.
رشت و ثبت در یونسکو
آذر سال ۹۴ شهر رشت، بطور رسمی از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی انتخاب و در فهرست شبکه شهرهای خلاق یونسکو، ثبت شد.
رشت با تنوع بیش از ۱۷۰ نوع خوراک سال گذشته بعنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو به ثبت رسیده است. شاید رستوران های رشت از معدود رستوران های ایرانی باشد که می توانید طیف نسبتا وسیعی از غذاها و خوراک های محلی را در رستوران هایش بیابید.
یونسکو بهره برداری از منابع محلی، به ویژه گونه های مختلف ماهی و محصولات فصل ، غذا بعنوان عاملی برای حفاظت و ترویج میراث فرهنگی، دنبال کردن روشهای پخت قدیمی و استفاده از ظروف و روش های پخت و پز منحصر به فرد را از جمله عوامل انتخاب شهر رشت بعنوان شهر خلاق خوراکی ها عنوان کرد.
شهر رشت و گردشگری خلاق
شهر رشت به عنوان شهر خلاق صنایع دستی می بایست برای براورده کردن انتظارات یونسکو اقدامات مناسب و عملی را اجرا کند. در واقع فعالین حوزه گردشگری باید دست به اقدامات زیر بنیایی و اصولی زیر بزند:
- ایجاد موزه غذاهای محلی برای حفظ و ارتقاء محصولات محلی و دستور العمل های محلی
- توانمند سازی زنان و گروه های آسیب پذیر و افراد در حوزه فرهنگ، امور اجتماعی و اقتصادی با افزایش فرصتهای آموزشی و شغلی
- حمایت از تحقیق و توسعه در مورد غذا و تغذیه از طریق شبکه دانشگاهی و مراکز پژوهشی
- همکاری با دیگر شهرهای خلاقانه غذا با تبادل دانش و تجربیات و انجام اقدامات مشترک
- هنر گیلانیان در طبخ و فرآوری خوراک های خوش رنگ و خوش طعم موقعیت بی نظیری را نصیب این استان نموده است. اما اگر توجه نکنیم که هدف برندسازی شهر خوراک صرفا ارایه یک وعده غذا به گردشگر نیست عملا در مرحله ارزش آفرینی دچار شکست خواهیم شد.
- به همین خاطر عقلایی است با برنامه متمرکز و ارائه راهکارهای عملی و اصول اقدام به ارائه برنامه ریزی جامع ومدون کرد و مبتنی بر تدوین استراتژی مدون و یرنامه ریزی توسعه گردشگری خلاق را در گیلان پیاده کرد.
گردشگری خلاق در اقامتگاه های بومگردی مزیت رقابتی به وجود می آورد.
مدیران اقامتگاه ها می توانند با بهره گیری از خلاقیت، عنصر تجربه را وارد فرهنگ کرده و خاطره ای منحصر به فرد را برای گردشگران به وجود آورند. این امر در بازاریابی و تبلیغات دهان به دهان به اقامتگاه ها کمک شایانی خواهد کرد.
چرا رشت شهر خلاق غذا شد؟
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) چند روز پیش از پیوستن ۴۷ شهر جدید به «شبکه شهرهای خلاق» این سازمان خبر داد. خوشبختانه در میان این اسامی نام دو شهر ایران یعنی «رشت» و «اصفهان» نیز به چشم می‌خورد که به ترتیب به عنوان شهرهای خلاق «غذا» و «صنایع دستی و هنرهای بومی» انتخاب شدند. اما شبکه شهرهای خلاق یونسکو چیست و حضور در آن چه مزایایی برای شهرهای عضو دارد؟
چرا رشت؟
رشت به خاطر داشتن تنوع زیاد گیاهی، بهره‌مندی از محصولات دریایی و نیز سابقه تاریخی کهن، از تنوع غذایی کم‌نظیری برخوردار است.
بر اساس برخی آمارهای اعلام شده، ۱۷۰ نوع غذای محلی در رشت تهیه می‌شود. در رشت و البته بسیاری دیگر از نقاط گیلان، انواع خوراک‌ها با استفاده از انواع گیاهان تهیه می‌شود.
افزون بر این، بر خلاف بسیاری از شهرهای ایران که منابع گوشتی در آن تنها به گوشت گاو، گوسفند و یکی دو حیوان اهلی دیگر محدود است، رشت از تنوع زیادی در این زمینه نیز برخوردار بوده و غذاهای گوناگونی با استفاده از گوشت انواع حیوانات محلی، پرندگان وحشی و نیز ماهی در این شهر تهیه می‌شود.
در بسیاری از مناطق ایران به خاطر کمیاب بودن منابع غذایی در فصل زمستان، تنوع غذایی در این فصل کاهش چشمگیری می‌یابد. این در حالی است که در گیلان، حدود ۶۰ غذای محلی ویژه زمستان وجود دارد.همچنین وجود تعداد زیادی رستوران و غذاخوری در این شهر، حکایت از اهمیت مردم این دیار به تنوع غذایی و مقوله خوراک دارد.
اصفهان شهر خلاق صنایع دستی
شبکه جهانی شهرهای خلاق، معتبرترین شبکه جهانی است که از سوی یونسکو تشکیل شده و اصفهان به لحاظ برخورداری از «صنایع دستی و هنرهای مردمی»، به عنوان عضو رسمی این شبکه انتخاب شده است.
اصفهان از این رو می تواند پیشگام در توسعه گردشگری خلاق باشد که آثار تاریخی آن، آثاری اجتماعی هستند که هنوز حیات و جنب و جوش جامعه در آنها ادامه دارد.
میدان نقش جهان، بازار قیصریه، مسجد جامع، پل های تاریخی و تخت فولاد از جمله آثار تاریخی هستند که به رغم تاریخی بودن هنوز در فرهنگ و زندگی جامعه اصفهان تاثیرگذار هستند و گردشگر خارجی می تواند با بازدید از آن، هنرها، سبک زندگی و ابتکارات شهر اصفهان که هدف گردشگری خلاق نیز هست را تجربه کند.
به اعتقاد کارشناسان مدیریت و معماری شهری، حمایت از هنرهای بومی و محلی، ایجاد امکان استفاده مردم از فضاهای شهری در ساعات مختلف شبانه روز، حفظ و نگهداری از مجموعه های فرهنگی و هنری، حمایت از هنرمندان و افراد خلاق، برگزاری جشنواره ها، کارگاه ها و نمایشگاه ها برای گروه های مختلف سنی، ایجاد فضاهایی مانند کارگاه های هنری برای فراهم کردن زمینه بروز خلاقیت شهروندان، مطالعه در زمینه اولویت نیازمندی های شهری و عمومی، تشریک مساعی با فرهنگ در حفظ ابنیه و آثار باستانی جلب مشارکت مردم به تامین قسمتی از هزینه های خدمات عمومی و … می تواند کمک های قابل توجهی به شکل گیری شهرهای خلاق داشته باشد.
فارغ از آن، موسیقی فولکلر نیز عامل مهمی در ایجاد گردشگری خلاق است و اصالت موسیقی اصفهان به عنوان خاستگاه اصلی موسیقی سنتی ایرانی می تواند جذابیت های فراوانی برای گردشگران ایجاد کند که باعث شد شهر اصفهان به شبکه گردشگری خلاق که زیر مجموعه یونسکو است متصل شود.
صنایع دستی اصفهان
صنایع دستی هر شهر نشان هنر و فرهنگ آن منطقه است، با این تفاسیر می توان گفت مردم اصفهان از ذوق و سلیقه سرشارند و این صنایع دستی زیبا جلوه فرهنگ غنی آنان است.
در استان اصفهان بیش از شصت رشته صنایع دستی رواج دارد که ۵۸۳۷۳ کارگاه را تحت پوشش قرار داده و برای ۲۲۰۰۱۰ نفر شغل ایجاد کرده است. در این میان قالی بافی با حدود ۵۰۰۰۰ کارگاه و نزدیک به ۲۰۰۰۰۰ شاغل، رتبه اول را دارد.
صنایع دستی اصفهان، قدمتی طولانی دارد به بلندای تاریخ، اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی شهر اصفهان پستی بلندی های زیادی داشته است.
پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست.
با نگاه کردن به آثار تاریخی زیبای اصفهان میتوان اصالت هنرهایی چون کاشی کاری، تزئینات آجری، آینه کاری، انواع خط و گچ بری در دیواره، سقف، ستون و کف مساجد، عمارت ها و دیگر آثار تاریخیش دید.
با عبور از بازارهای قدیمی اصفهان مانند قیصریه، صنایع دستی چشم نوازی را میبینیم که نظر هر کسی را به خود جلب می کند. با عبور از این بازار و دیدن گردشگران داخلی و خارجی می توان فهمید که این صنایع زیبا علاقمندان جهانی بسیاری دارد. صنایع دستی زیبای اصفهان قلم زنی، میناکاری، خاتم سازی، پارچه قلمکار، ملیله سازی، فیروزه کوبی هستند.
صنایع دستی اصفهان و گردشگری
همانطور که در بحث گردشگری خلاق و تجربه سفر عنوان شد در این مدل گردشگری، گردشگران بیشتر از آن که به دنبال خرید کالا و خدمات باشند به سمت خلق تجربه ای متفاوت و تازه اند و برای این تجربه حاضر به پرداخت پول بیشتر هستند.
از طرف دیگر استفاده از پتاسیل صنایع خلاق و پدیده جهانی شدن شهر اصفهان موجب به افزایش گردشگران خارجی و ارز آوری بیشتر می شود.
مخصوصاً بازار گردشگران مو نقره ای (گردشگران میانسال) جذابیت و علاقه بیشتری به کسب تجربه های نوین دارند و دخیل کردن صنایع خلاق در تورهای گردشگری، ارزش افزوده بیشتری ایجاد می شود.
گردشگری خلاق و کلاش مریوان
گردشگری خلاق ارتباط تنگاتنگی با صنایع دستی دارد و می توان صنایع دستی را قرین گردشگری خلاق دانست و صنایع دستی را عاملی برای رشد گردشگری خلاق در بسیار از شهر ها و مناطق دانست.
شهرستان مریوان بعد از گیلان و اصفهان سومین نقطه ی ایران است که امسال ثبت جهانی شده است. کلاش؛ این گیوه محلی به سمبل و دلیلی برای این کار لقب گرفته است. و در لیست شبکه خلاق یونسکو قرار بگیرد.
گردشگری خلاق و رفع مانع اشتغال
در واقع ثبت جهانی کلاش شهرستان مریوان باعث ایجاد فرصتی با ارزش برای بهره مندی از بازار بکر گردشگری خلاق شده است و می توان عاملی قدرتمند در جهت افزایش اشتغال و ابزاری برای مقابله با آسب های اجتماعی چون کولبری شود.
از طرف دیگر همجواری مریوان با کشور عراق می تواند به عنوان فرصتی مناسب گردشگران را عراقی را به سمت خود بکشد و با ارائه خدمات مبتنی بر تجربه در حوزه کلاش و صنایع دستی که بنطبق بر استانداردهای گردشگری خلاق است ارزش افزوده دوچندان ایجاد کند.
صنعت کلاش بافی
کلاش»گیوه محلی یا پای افزار که از الیاف طبیعی ساخته شده است و از صنایع دستی استان کردستان محسوب می شود. این گیوه محلی علاوه بر استفاده در داخل به کشورهای همجوار صادر می‌شود. شهر مریوان با بیش از ۴هزار نفر بیشترین بافنده «کلاش» را دارد.
کلاش کردستان از دو لایه اصلی زیرین و لایه رویه با نخ‌های مخصوص و الیاف طبیعی ساخته می‌شود و زنان و مردان این دیار با بافتن آن و عرضه به بازارهای داخلی و خارجی خرج زندگی خود را از این طریق تأمین و درآمد خوبی نیز کسب می‌کنند.
قدمت بافت گیوه در بین مردم مریوان به یک هزار سال پیش برمی‌گردد و زنان و مردان این شهرستان با میل و رغبتی خاصی آن را می‌بافند
بنا بر آمار منتشر شده از اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در شهرستان مریوان که ۱۲۰کیلومتری مرکز استان قرار دارد، بیش از ۴۰۰۰نفر بافنده کلاش به صورت فعال مشغول فعالیت هستند.
رونق گردشگری خلاق مریوان به وسیله کلاش
با اینکه کلاش یکی از بهترین مظاهر صنایع دستی استان کردستان است و به تاید سازمان یونسکو رسیده باید دانست که هماهنند هر محصولی نیاز دیگر نیاز ارائه فعالیت های منسجمی برای ارائه به گردشگران دارد و می بایست با تدوین وارائه برنامه منسجم فرایند بازاریابی برندینگ آن به خوبی طی شود و بتواند برای مردم منطقه ارزش اقتصاد ایجاد کند.
اقداماتی برای رشد گردشگری خلاق شهر مریوان
به همین خاطر انجام اقدامات و رفتارهای درست که مبتنی بر سیاست های دانش محور طرح ریزی شده باشد اساسی و غیر قابل انکار است . در واقع برای به ثمر نشستن این رخداد و عقب نیفتادن از گیلان و اصفهان در امر گردشگری خلاق باید فعالیت هایی از قبیل ذیل را انجام داد:
- آموزش و حساس سازی مردم منطقه با توجه به موقعیت جغرافیایی،سن و جنسیت
- سرمایه گذاری بر روی قشر جوان و تربیت نیروی جوان برای کمک در توسعه تبلیغات و اطلاع رسانی کارها
- ایجاد مکان هایی برای تعامل گردشگر با کلاش و ارتباط مستقیم با فرایند تولید به صورتی که بتوان ایجاد درامد کرد.
- ایجاد تفاهم نامه گردشگری با آژانس های مسافرتی برای آوردن گردشگر به کمپ کلاش و صنایع دستی مریوان
- ایجاد رسانه های چند زبانه برای ارائه و معرفی کلاش به جهانیان و بازتاب فعالیت های موجود استان
- استفاده از افراد تاثیر گذار در رسانه های اجتماعی برای معرفی هر چه بیشتر کلاش
ایجاد شبکه همکاری با شهر های گیلان و اصفهان در مرحله اول و در مراحل بعدی با شهرهای های خارج از کشور که در لیست شبکه خلاق یونسکو قرار دارند.
تقویت وارتقای بسته بندی و امکان فروش در شبکه جهانی برای کلاش و سایر صنایع از طریق فروشگاه اینترنتی صنایع دستی صنایع دستی
برگزاری جشنواره و رویدادهای گردشگری جهت جذب گردشگر و توسعه برندینگ کلاش با تکیه بر مهارت های دیگر
این رفتارها قطعا به تنهایی موجب رشد و ارتقای صنایع دستی شهرستان مریوان نمی شود و باید با نگاهی بلند مدت که مبتنی بر مفاهیم توسعه پایدار است
برنامه ریزی لازم صورت گیرد و از طرف دیگر ظرفیت دیگر سایر صنایع دستی مانند فرنجی شناسایی و به درجه بالفعل برسند.
به نظر شما گردشگری خلاق در ایران استفاده میشه !
بله بررسی های ما نشان داده این نوع گردشگری در حال رونق گرفتن است و گردشگری خلاق اهمیت پیدا کرده است.